Digitale boeken bieden andere mogelijkheden dan gedrukte boeken. Lezers tikken en vegen op het scherm om zich door de tekst te bewegen, kunnen het lettertypen naar wens aanpassen en je kunt zelfs zien hoelang je nog over het boek doet. Voor veel mensen zijn de e-books niet meer weg te denken, maar zijn ze wel zo goed voor onze gezondheid? Zouden we onszelf in dit digitale tijdperk zorgen moeten maken over het lezen vanaf een scherm?

Oogproblemen
Al jarenlang worden we gewaarschuwd voor het effect van beeldschermen op onze ogen, maar toch neemt de schermtijd niet af. Een boek lezen op je Ipad of e-reader, de hele dag aan het werk achter de computer of de hele dag door whatsappen. Schermen zijn eigenlijk niet meer weg te denken uit ons dagelijks leven, maar de problemen blijven aanwezig. Wie lange tijd achter een beeldscherm zit kan last krijgen van vermoeide ogen, maar de problemen kunnen verder oplopen tot hoofdpijn, prikkelbaarheid, concentratieproblemen, pijn in en rond de ogen, tranende of droge ogen volgens het Oogfonds.

Slaapproblemen door overmatig schermgebruik
Veel volwassenen (ongeveer 58 procent) gebruiken in het laatste uur voordat ze gaan slapen een tablet, smartphone of computer. Het gebruik van deze apparaten kort voor het slapen gaat gepaard met minder en slechter slapen, bleek uit het onderzoek van het RIVM in opdracht van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit. De slaapklachten die volwassenen kunnen ervaren zijn later in slaap vallen, korter slapen en ’s nachts vaker wakker worden. Wat weer samenhangt met slaaptekort overdag en moeite met wakker te blijven. Door structureel slaap te kort kunnen er gezondheidsproblemen ontstaan zoals verslechterde concentratie en minder goede prestaties. De grootst problemen met betrekking tot slapen worden veroorzaakt door het blauwe licht uit apparaten zoals bijvoorbeeld je smartphone of je ipad. Dit blauwlicht verstoort de aanmaak van het slaaphormoon melatonine en je biologische klok raakt hierdoor in de war.

Niet alle schermen zijn hetzelfde. Er is een groot verschil tussen schermen van e-readers, smartphones, tablets en monitors. De meeste tablets hebben een Lcd-scherm. Dit type scherm heeft een verlichting intern nodig. Het scherm wordt als het ware verlicht vanuit de binnenkant. Anders dan Lcd-schermen geven e-inkschermen, zoals je in de meeste e-readers vindt, geven in principe geen licht af. Deze schermen weerkaatsen het licht, net zoals bij gewoon papier. Is de verlichting uitgeschakeld, dan heb je voor het lezen in het donker alsnog een externe lichtbron nodig, net zoals bij een gewoon boek. Lezen op zo’n scherm is dan dus ook minder vermoeiend voor je ogen. Meerdere e-readers bieden tegenwoordig een blauwfilter aan, waarbij de kleurtemperatuur ingesteld kan worden en het blauwe licht weggefilterd kan worden. Voorbeelden hiervan zijn Kobo Aura One, Kobo Aura H2O 2nd editie, Kobo Clara HD, de 4HD van Tolino. Er is veel onderzoek gedaan naar blauw licht, maar ik heb niet veel onderzoeken kunnen vinden met betrekking tot de e-readers. Voor alsnog denk ik dat vooral e-readers met achtergrond licht schadelijk kunnen zijn voor je slaap, maar dat is puur gebaseerd op logisch nadenken.

Minder connectie met een digitaal boek
Steeds meer mensen geven aan dat ze een fysiek boek beter begrijpen en langer onthouden dan de inhoud die ze digitaal tot zich nemen. Naast het feit dat je het misschien minder goed onthoud en/of begrijpt is er ook gevoelskwestie. Ik denk dat veel mensen het wel begrijpen als ik zeg dat je herinneringen kunt hebben aan een bepaald boek of dat je een editie in je kast hebt staan die speciaal is. E-books blijven wat dat betreft achter. Je kunt ze niet stapelen, in de kast zetten of eens doorbladeren. Sommige mensen genieten bijvoorbeeld ook van de geur van nieuwe boeken of het gevoel van ongeschonden papier. E-books kun je daarnaast niet laten signeren door de auteur, dit is juist iets wat veel lezers en auteurs zo leuk vinden. Dit heeft natuurlijk geen invloeden op je gezondheid, maar het is wel iets wat je in overweging neemt en mentaal kan dit mee spelen. Sommige lezers verafschuwen hierom e-books.

Sneller geneigd om meerdere dingen tegelijk te gaan doen
Dit is misschien wel het persoonlijkste punt en dit zal zeker niet voor iedereen gelden, maar bij het lezen van een e-book is men sneller geneigd om meerdere dingen tegelijk te gaan doen. Even je telefoon erbij pakken en je e-mail lezen of dat ene whatsappje beantwoorden. Waarom je dat sneller doet bij een e-book dan bij een papieren versie weet ik niet, misschien omdat je de e-book makkelijker naast je neer legt?
Nu denk je misschien dat het zo zijn voordelen heeft om meerdere dingen tegelijk te doen, maar het kent meer gevaren dan je denkt. Meerdere dingen tegelijk doen beïnvloedt je cognitieve vermogens negatief. Hierdoor ga je taken afraffelen, te snel doen of niet doen. De hippocampus, het gedeelte in het brein dat verantwoordelijk is voor het organiseren van informatie, doet teveel werk bij het doen van meerdere taken tegelijk. De hippocampus gebruikt dan veel glucose, waardoor het brein en het lichaam uitgeput raken. Volgens het onderzoek van Dr. Paul Hammerness vergroot multitasking de kans op het maken van fouten en het missen van belangrijke informatie. Wellicht missen we dan ook de belangrijke stukken in de digitale boeken.

De meeste van de hierboven genoemde gevolgen van het gebruik van de e-reader zijn persoonlijk. De een heeft wel last van verminderde melatonine aanmaak en de ander merkt hier niet zoveel van. Waarom ik deze nadelen wel graag met je wilde delen? Tegenwoordig zijn veel mensen gedurende dag moe en klagen over slechter slapen. Het gebruik van schermen kan hier zeker een grote rol inspelen. Wil je dit uittesten? Leg een week je schermen minimaal 2 uur voor het slapen opzij, kijk geen televisie meer. Als het goed is, is je slaap al verbeterd na een week geen schermen te gebruiken voor het slapen gaan. Lees jij digitaal en merk jij nadelen hierbij? Of juist alleen maar voordelen?